Richard Georg Strauss (1864-1949) 20. yüzyıl başlarının önde gelen Alman bestecisidir. Senfonik şiirleri ve Salome (1905), Elektra (1909), Der Rosenkavalier (1911; Güllü Şövalye) gibi operalarıyla ünlüdür.

Ünlü kornocu Franz Strauss'un oğluydu. Dört yaşında piyano, altı yaşında keman dersleri almaya başladı ve ilk şarkısı "Weihnachtslied"i (Noel Şarkısı) besteledi. On bir yaşında başladığı müzik kuramı ve kompozisyon Öğreniminin yanı sıra babasının yönettiği, Münih'in yarı profesyonel orkestrasında (Wilde Gung'l) keman çalarak orkestra deneyimi kazandı.

1882'de felsefe, estetik ve sanat tarihi okumaya başladı. Ünlü orkestra şefi Hans von Bülow ile tanıştıktan sonra ilk kez bir orkestrayı yöneterek kendi Opus 4 13 Nefesli Çalgı İçin Süit'ini çaldırdı. Ekim 1885'te Bülow'un asistanı olarak Meiningen saray orkestrasına katıldı; bir ay sonra Bülow görevden ayrılınca orkestranın yönetimini üstlendi. Altı ay sonra daha seçkin bir göreve geçmek amacıyla üçüncü şef olarak Münih'e gitti. Daha çok Richard Wagner ve Johannes Brahms'ın müziğinden etkilendi.

1887'de Münih'te, İtalya izlenimlerine dayanan Opus 16 Aus Italien (İtalya'dan) adlı senfonik fantezisini çaldırdı, ama olumsuz tepki aldı. 1889 yazında Wagner adına düzenlenen Bayreuth Festivali'nde görev aldı; ekimde de Weimar'a yerleşti. Kasımda Weimar'daki Saray Tiyatrosu'nda seslendirilen Don Juan (1889) adlı senfonik şiirinin dinleyicileri büyülemesi, başarılı bestecilik yaşamının başlangıcını oluşturdu.

1890'da Berlin Filarmoni Orkestrası'nda konuk şef olan Strauss aşırı çalışma sonucu hastalanarak (1891-92) nekahet döneminde bir Akdeniz yolculuğuna çıktı ve Yunan kültürüne büyük yakınlık duyduğunu fark etti. 1892 Noel'inde Mısır'da tamamladığı Wagner tarzındaki ilk operası Guntram Mayıs 1894'te Weimar'da sahnelendi. Dört ay sonra da Strauss operanın baş sopranosu Pauline de Ahna ile evlendi. Opus 27 Vier Lieder (Dört Şarkı) adlı dizisini karısına düğün armağanı olarak besteledi. Ekimde Münih'te saray orkestrasının şefliğine atandı ve dört yıl orada kaldı. Ayrıca Berlin Filarmoni Orkestrası'yla bir yıllık sözleşme imzaladı.

İzleyen 13 yıl boyunca Strauss büyük bir enerjiyle daha çok Avrupa'yı dolaşarak birçok orkestrayı yönetti; Rusya'ya ve 1904'te ABD'ye gitti. Daha önce yazdığı Ein Heldenleben (Kahraman Yaşamı) adlı otobiyografik bir senfonik şiir olan Sinfonia Domestica'sını ilk kez 1904'te ABD'de seslendirdi. 20. yüzyılın başına değin bestelediği 7 senfonik şiir ve 85 şarkıdan edindiği deneyimle ilk operasından çok farklı bir yapıt olan Fuersnot (1901; Ateş Yokluğu) operasını ortaya koydu. Heidelberg Üniversitesi'nden onursal doktorluk unvanı aldığı 1903'te müzik yayımcılarına karşı Alman bestecilerin haklarını koruyacak çalışmalara girişti. Salome operasının sağladığı gelirle Garmisch'te bir villa yaptırdı. 1908'de Berlin Saray Operası'nın müzik yöneticiliğine atandı.

Salome ve Elektra operalarından sonra Avrupa'nın Önde gelen bestecisi olarak tanınan Strauss Elektra'yı, o sıralar Avusturya'nın en yetenekli ve en ilgi çekici şairi olan Hugo von Hofmannsthal'ın librettosuna dayanarak yazmıştı. Sonraki ortak çalışmaları Der Rosenkavalier her ikisine de bir servet kazandırdı ve Strauss İngiltere'de yatırımlar yaptı. Ama başka operalarla da süren bu işbirliğinin olumsuz bir yanı vardı. Bavyeralı Strauss herkesin anlayıp sevebileceği türden müzik yazmayı amaçlıyordu.

Bir aydın ve aristokrat olan Hofmannsthal ise kitlelerden nefret ediyordu; Ariadne auf Naxas (1912; Ariadne Naksos'ta) ve ondan sonraki Strauss operaları için yazdığı librettoların Simgeciliği genel izleyiciye Beslenmiyordu. Konu seçiminde ve metni yönlendirmede etkili olamayan Strauss Elektra'daki birkaç atonalite dışında yeni denemelere girişemedi.

Strauss Josephtegende (Le Legend de Joseph; Yusuf Efsanesi) adlı bir saatlik balesini Rus emprezaryo Sergey Diaghılev'in Siparişi üzerine besteledi. Savaşla birlikte İngiltere'deki servetine el konan Strauss Garmisch'teki villasına çekilip beste yapma tasarılarından vazgeçmek zorunda kaldı ve orkestra şefi olarak ağır bir çalışma programını yüklendi. Bu yıllarda Hofmannsthal'ın librettosunu yazdığı Die Frau ohne Schatten (Gölgesi Olmayan Kadın) operası dışında, senfonik şiir türünde büyük bir betimsel yapıt olan Opus 64 Alpensinfonie'yi (1911-15; Alp Senfonisi) yazdı.

Ayrıca Hofmannsthal ve tiyatro yapımcısı Max Reinhardt ile birlikte Salzburg Festival Derneği'ni kurdu ve Ariadne auf Naxos'u gözden geçirerek Hofmannsthal'ın çevirdiği, Molicre'in Le bourgeois Gentilhomme'unu (Kibarlık Budalası) bu yapıttan ayırdı. 1918 ateşkesinden sonra geçici olarak Berlin Devlet Operası'nı yönetmeye çağrıldı. Daha sonra Viyana'da Franz Schalk ile birlikte operanın ortak yöneticisi oldu.

Sonraki 20 yıl boyunca Strauss sağlığıyla birlikte besteci olarak eski saygınlığını da yitirdi. Buna karşılık hâlâ çok başarılı bir orkestra şefiydi. Intermezzo (1924) dışında, iki savaş arasında yazdığı operalar öncekiler kadar güçlü değildi. Ein Heldenleben-Sinfonia Domestica'nın ana düşüncesinin uzantısı niteliğindeki Intermezzo'nun librettosunu da Strauss yazdı, ama Die aigyptische Helena (1928; Mısırlı Helena) ve Arabella'da (1933) yeniden Hofmannsthal'la bitlikte çalıştı.

1932'de Strauss gene Avusturyalı bir şair olan Stefan Zweig'in librettolarını bestelemeye başladı ve Die schweigsame Frau (1935; Suskun Kadın) bu işbirliğinin ürünü oldu. Bu arada Almanya'da Naziler iktidara gelmiş ve Nazilere şiddetle karşı çıkan Toscanini Bayreuth'ta Wagner'in Parsifal' inde orkestrayı yönetmeyi reddetmişti. Onun yerini alan Strauss, Yahudi olduğu için Nazilerin karşı çıktığı Bruno Walter'in Berlin'deki bir konserini de üstlendi Aldığı ücreti orkestra yetimleri fonuna bağışlayan Strauss davranışlarını sanatsal etkinliklerini kurtarma amacına bağlıyordu. Kasımda Reichsmusikkammer'in (Devlet Müzik Dairesi) başkanlığını da müzikçilere yararlı olabileceği inancıyla kabul etti.

Strauss için yalnızca iki tür insan vardı: Yetenekliler ve öbürleri. 1935'te Zweig'a yazdığı bir mektupta Naziler için bu düşüncelerini dile getirdi. Mektubun ele geçmesi üzerine ise, Yahudi olan Zweig'la çalışması ve Die schweigsame Frau'nun sahnelenmesi yasaklandı. Strauss'un da Almanya'da ve Salzburg'da orkestra yönetmesine izin verilmedi. Gelini Yahudi olan Strauss görevinden çekilmeye zorlandı. Buna karşılık Berlin'deki Olimpiyat Oyunlarının açılışında (Temmuz 1936) yeni yazdığı Olympische Hymne'yi (Olimpiyat Marşı) yönetmesine İzin verildi.

Birkaç yıldır operalarının temsillerinin verildiği Münih'te 1938'de, son seçkin librettocusu Joseph Gregor'la işbirliğinin ürünü olan Friedenstag (Barış Günü) ve Daphne adlı tek perdelik iki operası sahnelendi. 1942 ile 1948 arasında önceki yapıtlarının güçlü ve hoş havasını andıran bazı yapıtlar besteledi. Ekim 1947'de Londra'da yapıtlarım seslendirmek üzere düzenlenen bir aylık festivali yönetti. İsviçre' ye dönüşünde hastalandı ve Mayıs 1949'da Almanya'ya döndü. Tamamlanmış son yapıtı olan Vier leizte Lieder (1948; Son Dört Şarkı) müziğinin zenginliğiyle dikkati çeken, tam anlamıyla geriye bakış niteliğinde bir kompozisyondu.

19. yüzyılın son Romantik bestecisi olan Strauss bir orkestrasyon ustası, seçkin bir besteci ve görkemli bir orkestra şefiydi. Almanya'nın siyasal önderlerine değil, Bavyera toprağına bağlı bir yurtseverdi. İlk senfonik şiir ve operalarında (Salome ve Elektra) avant-garde bir besteci olmuş, daha sonra ise tutuculaşarak çevresindeki yeniliklere ve denemelere ilgi göstermemişti. Son yıllarında ise yalın ve Mozart tarzında klasik bir üslup benimsedi. Gerçekten de Capriccio (1942) operasında, 23 solo yaylı çalgı için Metamorphosen'de (1944-45; Başkalaşımlar) ve Vier leizte Lieder'de Romantik Alman ve Yeni-klasik tarzların kusursuz bir bileşimine ulaştı.