Franz Joseph Haydn'ın konçertoları genellikle senfonik ve oda müziği eserlerinin gölgesinde kalır. Bu konçertolardan en çok ilgi göreni, 1783'te bestelenen Re Majör Viyolonsel Konçerto'nun ise, Haydn'a ait olmadığı tartışmaları yüzyılı aşkın süre devam etmişti.

Bestecinin Do Majör Konçerto'su da ancak 1961'de bulunmuş; Re Majör Konçerto'nun ise uzun yıllar, 1778 yılından sonra, Esterhazy Kontluğu Orkestrası'nın viyolonselcisi ve Haydn'ın kompozisyon öğrencisi Bohemyalı Antonin Kraft (1752–1820) tarafından yazıldığı öne sürülmüştü. Buna neden de, Haydn'ın mutlaka başa yazdığı alışılmış "In Nomine Domini" (Tanrının adına) ibaresinin olmamasıydı. "Fine Laus Deo" (Tanrının yardımıyla bitti) yazısının bulunması gereken son sayfa da yırtılmıştı.

Ayrıca, 1837'de yayımlanan Schilling Müzik Ansiklopedisi'nde de konçertoyu Esterhazy Kontluğu müzikçisi Kraft'ın yazdığı savunuluyordu. Gerçi Haydn'ın bu konçertosu için Kraft'tan solo partisiyle ilgili (Brahms ve kemancı Joachim'in ortak çalışması örneği gibi) yardım istediği de düşünülebilirdi.

1890'da, Belçikalı müzikolog ve besteci François Gevaert tarafından bugün çalınan düzenlemesiyle tekrar müzik dünyasına kazandırılan eserin orijinalinin Haydn'ın elyazması olduğu ancak 1950'de bulunan otografla ortaya çıkmıştır. Bundan başka Carl F.Pohl'un Berlin'de 1875'te yayımladığı Haydn kitabında bestecinin Re Majör ve Sol Minör tonda iki ayrı viyolonsel konçertosundan da söz edilmektedir.

Daha çok besteci ve yönetici olarak seçkinleşen Haydn, virtüozluğuyla ün yapmamıştır. Usta orgcu Bach'ın, olağanüstü klavsenci Haendel'in, kemancı-viyolacı-piyanist olarak başarıdan başarıya koşan Mozart'ın aksine Haydn, alçakgönüllülükle besteci olarak kalmış; orta halli bir yorumcudan daha ileri geçmek de istememiştir. Eserdeki, bir virtüozun yardımı olduğu kanısını veren parlak geçişler, özel bir etki yaratan çift sesler ve tizlere uzanan yorum, Haydn'ın gösterişten uzak kalma çabasıyla pek uyum sağlamasa da, konçertonun onun stilinde yazıldığı bir gerçektir.


Bölümler

Konçerto üç bölümdür:

I. Allegro moderato
II. Adagio
III. Allegro


Diğer iki bölümün toplamından daha uzun olan ve geniş bir orkestra girişiyle 4/4'lük ölçüde ve Re Majör tonda başlayan 1. bölümde, ılımlı çabukluktaki (Allegro moderato) tempoda Haydn, bilinçli olarak iki temanın karşıt olarak sergilenmesini önlemiştir. Şarkı söylermiş gibi (cantabile) gelişen ana temayla hülyalı yan tema ustaca düzenlemelerle, kendi içlerinde senfonik olarak da gelişerek galant stil konçertosuna örnek oluşturur. Bölüme özellikle viyolonsel egemendir.

2. bölüm 2/4 lük ölçüde, ağır (Adagio) tempoda, La Majör tonda lirik ve düşünceli bir ara müziği gibidir. Ancak hemen girişte, ilk bölümün ana teması ele alınır. Çok kısa, dört mezürlük bir minör bölmeyi yeni bir ton değişimi izler ve yarım seslerle (kromatik) oluşan son, kararsız bir hava yaratır.

Fırtına gibi, neşeli (Allegro) tempoda giren 3. bölüm, Haydn'ın virtüoz konçerto anlayışını sergileyen çabuk bir Rondo'dur. Bu rondo, Sir Donald Tovey'in belirlediği gibi, "Mayısta fındık toplamaya gidiyoruz" adlı çocuk şarkısının teması üzerine kurulmuştur. Orta bölmede re minör tonda daha ciddi bir hava belirse de, genelde oluşan ve soliste geniş olanaklar sağlayan ateşli pasajlar ve parlak tutti ile, problem çıkmadan, başlanan hızda sona ulaşılır.

İlginizi çekecek, öneririm:
Jean Sibelius, Keman Konçertosu Op. 47 Re minor